Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu, 12 Haziran’da katıldığı TRT yayınında human papilloma virüsü (HPV) için yeni bir aşı programının başlatılacağını duyurdu.
Memişoğlu, bu program kapsamında yıl sonuna kadar 13 yaşındaki tüm çocuklara aşı yapılacağını, 15 yaş üstündeki bireylerden de isteyenlerin aşılanabileceğini belirtti.
HPV, rahim ağzı kanserine yol açabilen bir virüs olarak biliniyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Türk Tabipleri Birliği (TTB) Başkanı Alpay Azap, Türkiye’nin geç de olsa bu adımı atmasının olumlu bir gelişme olduğunu ifade etti.
Azap, “Dünyada 147 ülkede aşı, genişletilmiş bağışıklama programı kapsamında uygulanıyor. 50 civarında ülke ise hem kızlara hem erkeklere bu aşıyı yapıyor. Türkiye bu noktada oldukça geride kalmıştı.” dedi.
Ülkemizde bazı sivil toplum kuruluşları, HPV aşısının devlet tarafından ücretsiz olarak sunulması için uzun süredir kampanyalar yürütüyor.
HPV aşılarının eczanelerden temin edilip uygulanması mümkün olsa da, maliyet herkes için karşılanabilir değil.
Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) 2024 verilerine göre, beş farklı HPV aşısı kullanıma onaylandı. Bu aşıların üçü, en riskli olarak kabul edilen HPV 16 ve 18 türlerine yönelik.
Rahim ağzı kanseri vakalarının yaklaşık %70’i bu iki türden kaynaklanıyor. Bakan Memişoğlu, uygulanacak aşının bu iki türü hedef alacağını belirtse de, aşı markasını açıklamadı.
Türkiye’de eczanelerde bulunan Gardasil aşısı dört türe, Gardasil-9 aşısı ise dokuz türe karşı koruma sağlıyor. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi ve İngiltere’deki Ulusal Sağlık Sistemi, Gardasil-9 aşısını tavsiye ediyor.
TTB Başkanı Azap, ilk geliştirilen aşıların sadece iki türe karşı koruma sağladığını, günümüzde dokuz türe karşı koruma sunan aşıların standart hale geldiğini ve bu durumun koruma oranını %70’ten %90’a çıkardığını, dolayısıyla Türkiye’de de bu aşıların uygulanması gerektiğini vurguladı.
Bu aşılar, kanserin yanı sıra siğillere karşı da koruma sağlıyor; ancak eczanelerdeki satış fiyatı, iki türe karşı koruma sunan aşıların yaklaşık iki katına çıkabiliyor.
TTB Başkanı Azap, aşı tercihinin arkasında “çok büyük olasılıkla” maliyet olduğunu ifade etti. Sağlık Bakanlığına bu konuyla ilgili bir soru yönelttik, ancak haber yayımlanana kadar yanıt alamadık.
Bakanlığın bu tür konularda kararlar alırken bilimsel danışma kurulları oluşturduğunu belirten Azap, bu kurullara TTB ve uzmanlık dernekleri gibi kurumların da dahil edilmesinin faydalı olacağını ekledi:
“Bu ülkenin insanlarının sağlığı, iyiliği için uğraşıyoruz; bakanlığın da bu çabaları sürdürdüğünü biliyoruz. En doğru kararı birlikte verebiliriz, görüşlerimizin dikkate alınmasını talep ediyoruz.”
WHO’nun Temmuz 2024 tarihli verilerine göre, 9-14 yaş arası kız çocuklarında aşılanma oranı 2022’de %20 iken, 2023’te %27’ye yükseldi. Örgütün aşılama programının direktörlüğünü yürüten Dr. Kate O’Brien, “Hedefimiz 15 yaşına gelmiş kızların %90’ının aşılanmış olması” açıklamasında bulundu.
Eski Sağlık Bakanı Fahrettin Koca da 2022 yılında HPV aşısı için çalışmalar başlattıklarını ve 2023’te “HPV aşılamalarının kısa sürede başlayacağını” duyurmuştu.
HPV nedir?
HPV, çok yaygın bir virüs grubunu temsil eder. 100’den fazla farklı HPV türü bulunmaktadır ve enfeksiyonlar genellikle belirtilere yol açmaz; ancak bazı türler siğillere neden olabilir. Bu siğiller elde, ayakta, cinsel organlarda veya ağız içinde görülebilir.
Çoğu durumda, insanlar virüsü atar ve enfekte olduklarını bile anlamazlar. Yüksek risk taşıyan HPV türleri, kansere yol açabilen anormal doku büyümesine neden olabilir ve başta rahim ağzı olmak üzere genital bölgelerde kanser görülebilir.
Bu virüs, yaşamın ilerleyen dönemlerinde bazı kanserlerin gelişme riskini artırır:
Aşı, rahim ağzı kanserine karşı nasıl koruma sağlıyor?
Rahim ağzı kanseri, vajinadan rahme giriş bölgesinde (serviks) gelişir. Rahim ağzı kanseri vakalarının %99’u, cinsel temas yoluyla bulaşan ve son derece yaygın bir virüs olan yüksek riskli HPV ile ilişkilidir.
HPV enfeksiyonlarının çoğu kendiliğinden düzelir ve hiçbir belirti göstermez; ancak kalıcı enfeksiyon, kadınlarda rahim ağzı kanserine yol açabilir.
Aşı, HPV tarafından enfekte olmaktan korunmaya yardımcı olur ve dokuz tip HPV’ye karşı koruma sağlar. Araştırmalar, aşının HPV enfeksiyonuna karşı en az 10 yıl koruma sağladığını gösteriyor; uzmanlar, korumanın süresinin daha uzun olabileceğini düşünüyor.
Konuyla ilgili yapılan ilk büyük çalışma, aşının oldukça etkili olduğunu ve rahim ağzı kanseri vakalarını yaklaşık %90 oranında azalttığını ortaya koydu. Rahim ağzı kanseri, kadınlarda en sık görülen dördüncü kanser türüdür.
2020 yılında dünya genelinde yaklaşık 604 bin kadına rahim ağzı kanseri teşhisi konmuş ve bu hastalıktan yaklaşık 342 bin kadın hayatını kaybetmiştir. Bu ölümlerin yaklaşık %90’ı düşük ve orta gelirli ülkelerde gerçekleşmektedir.
HPV cinsel yolla bulaşır mı?
HPV, son derece bulaşıcıdır ve cilt temasıyla yayılır. İnsanların %80’i 25 yaşına kadar HPV’ye maruz kalmaktadır. Çoğu durumda, insanlar 18 aydan 2 yıla kadar enfekte kalırlar. HPV, cinsel sıvılarla yayılmadığı için, bel soğukluğu gibi hastalıkların aksine, cinsel yolla bulaşan bir hastalık olarak kabul edilmez. Ancak, dokunmayla bulaşması nedeniyle genellikle cinsel temas sırasında bulaşır.
HPV aşısı, diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruma sağlamaz.
Aşı kaç doz ve öncelikli gruplar hangileri?
HPV aşılarının öncelikli olarak tüm kız çocuklarına, cinsel olarak aktif hale gelmeden önce yapılması önerilmektedir. WHO tavsiyelerine göre, aşı 1 veya 2 doz olarak uygulanabilir. Bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerin ideal olarak 2 veya 3 doz alması gerekmektedir.
Aralarında İngiltere’nin de bulunduğu bazı ülkeler, HPV’nin toplumdaki yaygınlığını azaltmak ve erkeklerde HPV’nin neden olduğu kanserleri önlemek amacıyla erkek çocuklarına da aşı uygulamaktadır.
‘HPV aşısı 100 yıl içinde 45 milyon ölümü önleyebilir’
HPV aşısı ve kanser öncesi lezyonların taranması ve tedavisi gibi birincil ve
