Bilim insanları, bir sonraki pandeminin, uzun süredir binlerce çiftlikte dolaşan bir hastalık olma ihtimaline dair uyarılarda bulunuyor.
Hastalık sürecini inceleyen araştırmacılar, eksik gözlemler nedeniyle ABD’nin kuş gribinin insan pandemisine dönüşme eşiğini geçtiğini fark edemeyebileceğimiz konusunda uyarıyor.
H5N1 kuş gribi, şu an Avustralasya dışındaki tüm kıtalarda yayılma eşiğini geçmiş durumda. Antarktika’da penguenler ve Orta Doğu’da develer üzerinde de tespit edildi.
Hastalığın, 50 ABD eyaletinin tamamında görüldüğü ve vahşi kuşlar ile memelilerde yayıldığı kaydediliyor. ABD Tarım Bakanlığına (USDA) göre, bu virüs kanatlı hayvan çiftliklerine de sıçradı ve binden fazla sığır sürüsünde de tespit edildi. Kuş gribi, en az 70 insana bulaştı ve bir kişinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlandı.
Johns Hopkins Bloomberg Kamu Sağlığı Okulu’ndan Epidemiyoloji uzmanı Dr. Caitlin Rivers, hastalığın kontrol altına alınması için hem Başkan Donald Trump hem de Joe Biden dönemlerinde önemli fırsatların kaçırıldığını belirtiyor.
Dr. Rivers, eyaletler arasında canlı hayvan taşınmasıyla ilgili farklı kuralların uygulandığını vurguluyor.
Rivers, “Kuş gribi geçici bir sorun değil. Kendi kendine biteceğine dair yanlış bir his var. Şu anda yönetilmesi gereken bir sorun olarak algılanıyor” diyor.
Kuş gribi bir sonraki pandemi olabilir mi?
Salgın hastalık uzmanları, sadece ABD’nin değil, tüm dünyanın bu duruma hazırlıksız olduğuna dair endişelerini dile getiriyor.
Toronto Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Profesör Kamran Khan, “Eğer sürekli evrimleşmesine ve diğer memelileri enfekte etme fırsatı bulmasına izin verirsek, ABD’de şu anki hayvan salgınının başka bir pandeminin tetikleyicisi olabileceği konusunda kaygılar taşıyoruz” şeklinde konuşuyor.
Khan, “Tarihi olarak H5N1’in insanlarda çok tehlikeli bir virüs olduğunu biliyoruz” ifadesini ekliyor.
2003 Kasım ayından bu yana, Dünya Sağlık Örgütü’ne 700’den fazla H5N1 insan vakası bildirildi. Bu vakalar, özellikle Endonezya, Vietnam ve Mısır gibi ülkelerden rapor edildi.
Bu nedenle, kuş gribi yeni bir durum değil; ancak bilim insanları şu anda üç ana sebepten ötürü endişeli. İlk olarak, çiftliklerden, çalışanlara ve vahşi yaşam alanlarından evcil hayvanlara geçen enfekte memeli türlerinin sayısı (BM’ye göre şu anda en az 70). İkinci olarak, insanlarla yakın temas halindeki süt inekleri sürülerinde yayılma hızı. Son olarak, yeni Trump yönetimiyle birlikte kamu sağlığı alanında yaşanan dalgalanma. Enfeksiyon hastalıkları konusunda uzman birçok çalışan işten çıkarıldı ve bu nedenle bir kuş gribi test programı askıya alındı. Ayrıca, yabancı tarım işçileri üzerindeki artan baskı, sınırdışı edilme korkusuyla test yaptırmamalarına neden oluyor.
İnsanlar kuş gribine yakalanabilir mi?
Hayvandan insana geçen bir hastalığın pandemi potansiyeli, insandan insana geçişiyle belirleniyor. Kuş gribi için, bildiğimiz kadarıyla şu ana kadar böyle bir durum yaşanmadı.
Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü’ne (WOAH) göre, Nisan ayında Latin Amerika, Asya ve Avrupa’daki kanatlı hayvanlarda 44’ten fazla salgın yaşandı.
Aralık 2024’ten bu yana, ABD, İngiltere, Hindistan, Meksika, Kamboçya ve Vietnam’da insanlarda H5N1 vakaları görüldü.
Kuş gribi, uzun yıllardır çoğunlukla insanlara sınırlı sorunlar çıkartan bir kuş virüsü olarak biliniyor. Ancak şu anda türler arasındaki bariyerlerin daha sık ve kısa sürelerle aşılması söz konusu.
Dr. Rivers, “Biyolojik anlamda, bunlar türler arasındaki bariyerlerde büyük sıçramalar. Sadece ördeklerden güvercinlere değil, daha geniş bir spektrumda. Her geçen gün büyüme ve insanlar için tehdit oluşturma ihtimali artıyor” uyarısında bulunuyor.
Dr. Rivers, virüs kontrol altına alınmadığı takdirde “ani bir güncelleme” olabileceği konusunda dikkatli olunması gerektiğini belirtiyor.
“Değişmeyi ve adapte olmayı seven bir virüs olduğu biliniyor. Uzun süredir etrafta dolaşırken kendini adapte edebileceği birçok yol var. Bu hız kazanabilir” diyor.
Kuşlar, uluslararası sınırları tanımıyor ve bilim insanları, bahar aylarındaki kuş göçleri sırasında bu durumun daha da hızlanabileceğinden endişeli.
Kuş gribi aşısı var mı?
Çiftlik hayvanlarının aşılanması, tartışmalı bir konu. Hayvanlarını itlaf etmek zorunda kalan çiftçiler, kazlardan tavuklara kadar kanatlı hayvanlarını aşılamak istiyor, ancak bu basit bir süreç değil.
İngiltere’deki Pirbright Enstitüsü’nden Kuş Gribi ve Newcastle Hastalık Grubu Başkanı Dr. Munir Iqbal, etkin kitlesel aşılama yapmanın zorluğunu vurguluyor. Aşılar tükenebilir ve bazı çiftlikler kısmen aşılandığı için hayvanlar direnç geliştirebilir.
Iqbal, “Örneğin Fransa’da ördekler aşılandı ve enfeksiyon sayısı düştü. Ancak bu sadece bölgesel düzeyde” diyor.
Avrupa Birliği, tüm ülkelerde aşılama yapılabilmesi için bir rehber hazırlıyor. Ancak aşılı kuşlar bile virüsü taşıyabilir ve vahşi kuş nüfusuna geri geçirebilir.
ABD hükümeti, uzun süredir kanatlı hayvanların aşılanmasına direniyor. Bunun, Amerikan gıda zincirine aşıların girmesiyle ve ihraç yasaklarının ortaya çıkabileceği korkusuyla olduğu belirtiliyor. Ancak, ABD Tarım Bakanlığı, kısa süre önce güncellenmiş bir H5N1 aşısının kullanımına koşullu onay verdi.
İnsanlar aşılanabilir mi?
ABD ve diğer ülkelerdeki kamu kuruluşları, insanlar için milyonlarca doz kuş gribi aşısı stoğu yapıyor.
Dr. Khan, “Bunlar sadece yüksek riskli yerlerde, hayvanlarla yakın temas halindeki işçilerle kullanılacak” diyor.
Khan, “Eğer bu virüs pandemi düzeyinde bir grip virüsüne dönüşürse, virüsün belirli bir varyantı yeni bir aşı geliştirilmesinde kullanılacak ve yeni aşı gerekli düzeylerde üretilecektir” açıklamasında bulunuyor.
Bunun için zamana ihtiyaç var; ancak mevcut aşı stokları, bir ara çözüm sunabilir. Khan, “Şu anda elimizde bazı aşılar var; bunlar mükemmel bir çözüm olmayabilir ama pandeminin ilk dönemlerinde biraz bağışıklık sağlayabilir” diye ekliyor.
