Türk Eğitim Derneği’nin düşünce kuruluşu TEDMEM, Türkiye ve 10 ülkenin öğretmen yetiştirme, istihdam ve kariyer politikalarını karşılaştırmalı olarak ele aldığı raporunu kamuoyu ile paylaştı. Rapor, Türkiye’deki öğretmen yetiştirme sisteminin nitelik yerine nicelik odaklı bir yapıda işlediğini ve bu alanda acil reform gerekliliğini gözler önüne seriyor.
İSTANBUL (turkiyexhaber) – TEDMEM tarafından hazırlanan “Ülkelerin Öğretmen Yetiştirme, İstihdam ve Kariyer Gelişim Politikaları” başlıklı rapor, Türkiye’nin öğretmen yetiştirme ve istihdam süreçlerine dair kapsamlı bir analiz sunuyor. Rapor, Türkiye’nin yanı sıra Finlandiya, Estonya, İngiltere, Kanada, Güney Kore, Japonya, Polonya, Almanya ve Fransa’nın uygulamalarını karşılaştırmalı bir biçimde inceliyor.
TÜRKİYE’DE NİCELİK, DÜNYADA NİTELİK
Rapor, Türkiye’de eğitim fakültelerinde yaklaşık 185 bin öğrencinin kayıtlı olduğunu, her yıl 40 bin öğretmen adayının mezun olduğunu ancak yıllık öğretmen atamalarının yalnızca 6–8 bin civarında kaldığını ortaya koyuyor. Bu durum, “atama umudu zayıflayan” çok sayıda öğretmen adayının motivasyonunu olumsuz etkiliyor.
Uluslararası karşılaştırmalarda, Finlandiya ve Estonya gibi ülkelerin sınırlı sayıda üniversitede nitelik odaklı eğitim verdikleri; İngiltere, Japonya ve Almanya’nın ise çok aşamalı sınav ve performans değerlendirmeleri ile eleme süreçleri uyguladıkları belirtiliyor. Türkiye’de ise geniş bir aday havuzunun, öğretmenlik mesleğinin sürdürülebilirliği açısından sorun yarattığı ifade ediliyor.
Raporda, Türkiye’nin eğitim fakültesi mezunlarını Millî Eğitim Akademisi bünyesinde yeniden hazırlık eğitimine tabi tuttuğu vurgulanıyor. Bu hazırlık, Almanya’daki “hazırlık hizmeti” gibi uygulama odaklı olmayıp, teorik ve uygulamalı dersleri içeren ikinci bir öğretmen yetiştirme süreci olarak öne çıkıyor. Bu durum, adayların mesleğe geçiş süresini uzatırken motivasyonlarını da düşürüyor.
KARİYER VE MESLEKİ GELİŞİMDE EKSİKLİKLER
Raporda, Türkiye’deki uzman öğretmenlik ve başöğretmenlik basamaklarının büyük ölçüde kıdeme dayalı olduğu, uluslararası örneklerde olduğu gibi performans, lisansüstü eğitim veya yetkinlik kriterlerine dayalı bir sistem sunmadığı ifade ediliyor. Estonya, Polonya ve Kanada gibi ülkelerde ise kariyer basamaklarının bilgi, beceri ve yetkinlik gelişimini desteklediği ve maaşlarla sorumlulukların buna bağlı olarak değiştiği vurgulanıyor.
TEDMEM’İN ÖNERİLERİ
Raporda, Türkiye için öne çıkan öneriler şu şekilde sıralanıyor:
- Öğretmen seçimi, yetiştirilmesi ve istihdam süreçleri baştan sona yeniden yapılandırılmalıdır.
- Alan ve kademeye göre farklı öğretmen yetiştirme modelleri geliştirilmelidir.
- Millî Eğitim Akademisi hazırlık eğitimi, açık, bilimsel ve işlevsel bir şekilde tanımlanmalı; Eğitim Fakültesi mezunları için uygulama ağırlıklı olmalıdır.
- Kariyer basamakları, yetkinlik ve uzmanlaşma temelli bir sisteme dönüştürülmelidir.
- Öğretmenlik mesleği, yalnızca istihdam edilen bir kadro değil, eğitim sisteminin stratejik bir reform ekseni olarak konumlandırılmalıdır.
- Atanma umudu zayıflayan adayların niteliklerini geliştirmesi ve başka alanlarda sürdürülebilir istihdam elde edebilmesi için ulusal ölçekte reskilling ve upskilling programları tasarlanmalıdır.
Raporda vurgulanan temel mesaj, Türkiye’nin öğretmen yetiştirme sisteminin nicelik odaklı ve plansız bir şekilde yürütüldüğüdür. Nitelik ve sürdürülebilirlik odaklı reformlarla mesleğin güçlendirilmesi mümkün görünmektedir.
