Avrupa Birliği (AB), ortak savunma projelerine destek sağlamak amacıyla oluşturduğu Avrupa İçin Güvenlik Eylemi (SAFE) projesini 29 Mayıs itibarıyla resmen hayata geçirdi.
SAFE’in hayata geçirilmesinde, AB’nin Rusya’nın muhtemel saldırılarına karşı duyduğu endişe ve ABD’nin güvenlik taahhütlerine olan güvenin azalması önemli rol oynadı.
Savunma alanında “daha fazla, daha hızlı ve daha ucuza üretme” anlayışını benimseyen AB, SAFE ile birlikte 150 milyar Euro’luk bir fon oluşturdu.
Bu fon aracılığıyla, savunma alanında işbirliği düşük seviyede kalan AB ülkelerinin, ortak tedarik yoluyla savunma kapasitelerini artırmaları desteklenecek.
Ayrıca, Türkiye’nin son dönemdeki savunma girişimleri ve SAFE’e katılım süreci, merak edilen konular arasında yer alıyor.
SAFE’ten kimler yararlanabilecek?
SAFE, AB üyesi ülkelerin faydalanması için tasarlandı. Bunun yanı sıra, Avrupa Ekonomik Alanı (EEA) ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) üyesi ülkeler ile Ukrayna da AB ülkeleriyle eşit haklarla SAFE’ten yararlanabilecek.
Üçüncü ülkelerin katılımına ilişkin düzenlemeler de mevcut; ancak bu katılım için belirli şartlar öngörülüyor.
Özellikle, üçüncü ülkelerden gelecek bileşenlerin maliyetinin, nihai ürün maliyetinin %35’ini aşmaması gerektiği vurgulanıyor.
Bu %35 sınırının koşullu olarak aşılmasına da izin veriliyor. AB ile üyelik müzakereleri yürüten, AB adayı veya potansiyel adayı olan ülkeler, bu olanaktan yararlanma fırsatına sahip.
Bu kapsamda yer alan ülkelerin SAFE’ten genişletilmiş haklarla faydalanabilmesi için AB ile ikili güvenlik anlaşması imzalaması gerekecek.
Hangi silahlar kapsam dahilinde?
SAFE, iki ana kategori altında savunma sanayi ürünlerini kapsıyor.
İlk kategoride mühimmat ve füzeler, topçu sistemleri, kara muharebe kabiliyetleri, küçük insansız hava araçları (NATO sınıf 1) ve ilgili anti-drone sistemleri gibi unsurlar bulunuyor. Ayrıca, kritik altyapı koruma, siber ve askeri hareketlilik konuları da bu kategoriye dahil.
İkinci kategoride ise hava ve füze savunma sistemleri, deniz yüzeyi ve su altı yetenekleri, daha büyük insansız hava araçları (NATO sınıf 2 ve 3) ve ilgili anti-drone sistemleri yer alıyor. Stratejik hava ikmal, havada yakıt ikmali, yapay zeka ve elektronik harp unsurları da bu listede mevcut.
Yunanistan‘ın Türkiye’yi engelleme ihtimali var mı?
Yunanistan, Türkiye’nin SAFE mekanizmasına katılımından duyduğu rahatsızlığı son günlerde hem Yunan hem de Türk medyasında dile getiriyor.
Türkiye’nin katılımını daha fazla şartlara bağlama girişimlerinde bulunan Yunanistan, bu konuda istediği başarıyı elde edemedi.
Tüzüğün oylanmasında oybirliği yerine nitelikli çoğunluk kuralının geçerli olması, Atina’nın manevra alanını kısıtladı.
Buna rağmen, Yunanistan, ilerleyen aşamalarda Türkiye’ye karşı veto kullanabileceği sinyallerini vermeye devam ediyor.
Veto uygulamasının pratikte zorluklar içermesi muhtemel olmakla birlikte, bu ihtimal göz ardı edilmiyor. Düzenlemenin 16. maddesi, bir AB üyesinin ya da tüm AB’nin savunma ve güvenlik çıkarlarına tehdit oluşturması durumunda üçüncü bir ülkenin katılımının engellenebileceğini belirtiyor.
Türkiye açısından risk oluşturabilecek aşama hangisi?
SAFE, müzakerelerde bulunan AB adayı ülke Türkiye’ye kapı açıyor.
Türkiye, %35’lik dilimden %65’lik dilime geçmek isterse, yönetmeliğin 17. maddesi gereğince AB ile ikili güvenlik anlaşması imzalaması gerekecek. Bu anlaşmanın onayı için tüm AB üye ülkelerinin görüş birliği şart.
Bu aşamada Yunanistan‘ın taleplerinin yerine getirilmesi için devreye gireceği yönünde yorumlar yapılıyor. Türk yetkililer de bu aşamanın kritik olduğunu vurguluyor.
Türkiye’nin SAFE’e katılımına bakış nasıl?
SAFE ile ilgili metinde Türkiye’ye özel bir atıf bulunmamakta. Türk yetkililer, Türkiye’ye yönelik bir engellemenin mevcut olmadığını belirtiyor.
Türkiye’nin Avrupa savunmasına katkı sağlama konusunda olumlu bakan ülkelerin sayısı hayli fazla. Özellikle AB’nin büyük ülkeleri, mevcut koşullar çerçevesinde Türkiye ile ilişkileri geliştirme ve derinleştirmeye yönelik istekli.
İtalya, İspanya, Polonya ve Almanya bu alanda ön planda olan ülkeler arasında. Fransa ise Türkiye ile savunma işbirliğini geliştirmeye yönelik sorun çıkarmayan bir tavır sergiliyor.
Türkiye’nin savunma ve havacılık alanındaki üretim kapasitesi oldukça yüksekken, Avrupa’nın üretim kapasitesi ise daha sorunlu. Bu nedenle Türkiye’nin silah sistemlerinin hızlı bir şekilde üretilmesine katkı sağlayabileceği düşünülüyor.
NATO standartlarında üretim yapması ve ürünlerinin İttifak ülkeleri tarafından kullanılabilir olması da Türkiye’nin avantajları arasında yer alıyor. Türkiye, SAFE’in AB ile arasındaki savunma sanayisi işbirliğini derinleştirmeye katkı sağlamasını bekliyor.
