Avrupa’nın birçok bölgesinde aşırı sağ partilerin etkisi giderek artıyor. Almanya’daki AfD’ye karşı diğer siyasi partilerin mesafeli duruşu dikkat çekerken, birçok Avrupa ülkesinde aşırı sağcı partilerle işbirliği yapılması kaçınılmaz hale gelmiş durumda. Almanya’da iç istihbarattan sorumlu olan Federal Anayasayı Koruma Teşkilatı, Almanya için Alternatif (AfD) partisini mayıs ayı başında “kesin olarak aşırı sağcı” olarak tanımladı. AfD, bu karara yasal yolla itiraz ederek durumu mahkemeye taşıdı. Bu nedenle partinin bu şekilde sınıflandırılması şu an için askıya alındı. Ancak istihbarat, değerlendirmesinin arkasında durduğunu yineledi. Üstelik, aşırı sağcı damgası, AfD’nin tamamen yasaklanması yönündeki tartışmaları da yeniden gündeme getirdi.
Peki, benzer eğilimdeki partilere Avrupa’nın diğer ülkelerinde nasıl bir yaklaşım sergileniyor? Bu ülkelerde aşırı sağcı partilere karşı bir yasak mı söz konusu, yoksa iktidara ortak olmaları normal mi görülüyor? AfD ile bu partilerin ortak ve farklı yönleri neler?
Avusturya’da, aşırı sağcı Avusturya Özgürlük Partisi (FPÖ) ile ilgili durum farklı. Avusturya Başbakanı ve muhafazakar Avusturya Halk Partisi (ÖVP) Başkanı Christian Stocker, FPÖ’yü aşırı sağcı olarak değerlendirmiyor. Bu nedenle, Almanya’daki gibi aşırı sağcı bir partiyle işbirliği yapılmaması gerektiğini savunan “güvenlik duvarı” ilkesine de mesafeli duruyor. ÖVP, FPÖ ile iki kez koalisyon kurdu; ilki 2000 yılında gerçekleşti ve bu durum, AB’de büyük bir skandala yol açtı. FPÖ, 1955’te eski Naziler tarafından kuruldu ve zamanla daha ılımlı bir çizgi benimsedi. Ancak AfD gibi, göç ve küreselleşme karşıtı görüşleri bulunuyor. Geçen yıl yapılan seçimlerde en güçlü parti konumuna yükseldi, fakat ÖVP ile koalisyon kurmayı başaramadı.
Fransa’da ise aşırı sağcı Rassemblement National (RN) partisi, uzun bir geçmişe sahip. 1972 yılında kurulan RN, Jean-Marie Le Pen tarafından kuruldu ve kızı Marine Le Pen’in liderliğinde günümüzdeki haline dönüştü. Parti, göçmen ve İslam karşıtı bir çizgide yer alıyor, ancak antisemitizme yer vermemesi nedeniyle yeni seçmen grupları kazandı. Marine Le Pen, üç kez cumhurbaşkanlığına aday oldu ve her seferinde ikinci tura kalsa da oy oranını artırmayı başardı. RN’nin korumacı yaklaşımı, onu AfD’den ayıran önemli bir özellik. Le Pen, AfD’nin “fazla radikal” olduğunu belirterek, bu partiden uzak duruyor.
İtalya’daki Fratelli d’Italia (İtalya’nın Kardeşleri) partisi ise Giorgia Meloni liderliğinde, Avrupa’nın en başarılı aşırı sağcı partisi olarak öne çıkıyor. 2012 yılında kurulan parti, faşizmi olumlu bir tarihsel dönem olarak gören birçok üyesiyle dikkat çekiyor. Meloni, partisi ile birlikte toplumsal konularda radikal sağ çizgide duruyor ve göç karşıtı tavırlarıyla biliniyor. Bununla birlikte, Ukrayna’daki savaş konusunda net bir duruş sergiliyor, bu da AfD ile aralarında belirgin farklılıklar olduğunu gösteriyor.
İsveç Demokratları, 1988 yılında kuruldu ve göç konusunu en önemli gündem maddesi olarak belirliyor. 2022 seçimlerinde ikinci en büyük parti haline gelen İsveç Demokratları, hükümeti destekliyor. Partinin sağ popülist çizgisine aykırı olarak iklim koruma konusundaki olumlu tutumu da dikkat çekiyor.
Hollanda’da Geert Wilders’in liderliğindeki Özgürlük Partisi (PVV), 2023 seçimlerinden bu yana en büyük siyasi güç konumunda. Radikal görüşleri nedeniyle, koalisyon hükümetinde partili olmayan bir başbakan tercih edildi. PVV’nin gündeminde göç karşıtlığı ve İslam’a karşı mücadele yer alıyor.
İngiltere’de Reform UK (Reform Birleşik Krallık), önceki aşamalarında AB karşıtı UK Independence Party’den ayrıldı ve Brexit sürecine odaklanarak yeni bir kimlik kazandı. Bugün, göçmen sayısını radikal şekilde azaltmayı hedeflemekte ve yerel seçimlerde elde ettiği başarıyla dikkat çekmektedir.
Avrupa’daki aşırı sağ partiler, farklı ülkelerde benzer ve farklı stratejilerle siyasal arenada yer almakta. Her biri, kendi politikalarına göre varlık göstermeye devam ediyor.
