Güney Afrika’da, terkedilmiş bir altın madeninde altı ay boyunca yeraltında yaşamış olan Jonathan, bu süre zarfında en büyük zorlanmayı çocuklara yönelik kötü muameleye tanık olarak geçirdi.
Hak savunucularının ifade ettiğine göre, madenlere indirilen çocuklar, sadece ucuz iş gücü olarak değil, aynı zamanda cinsel istismar için de hedef alınmakta.
Jonathan, 20’li yaşlarının sonlarında, kullanılmayan bir madenin içinde çalışmak için Güney Afrika‘ya göç etmişti ve bu süreçte para kazanma umudu taşımaktaydı.
Ülkede, ekonomik getirisi kalmadığı için birçok maden kapatılmış durumda.
Kaçak madencilik faaliyetlerini yöneten suç çeteleri nedeniyle soyadını açıklamaktan kaçınıyor.
Geçtiğimiz yıl Stilfontein’deki bir madene yapılan polis baskını, bu madenlerde gençlerin yaşadığı zorlukları gün yüzüne çıkardı. O baskında, yasadışı olarak çalıştırılan pek çok madencinin hayatını kaybettiği bildirildi.
Jonathan, vücudunu yıpratan aşırı sıcak, uzun çalışma saatleri ve sınırlı gıda ile yatma koşulları hakkında detayları kararlı bir sesle aktarıyor.
Ancak onun aklından çıkmayan, madendeki reşit olmayan madencilerin yaşadığı acılar.
“Madende 15, 17 yaşlarında ergen çocukları görüyordum,” diyor Jonathan.
“Bazıları onların zayıflıklarından faydalanıyordu. Bu durum korkutucuydu ve beni rahatsız ediyordu.”
Jonathan, bazı çocukların diğer madenciler tarafından altın vaadiyle tecavüze uğradığını belirtiyor.
“Eğer çocuk paraya muhtaçsa, bu riski göze alıyor,” diye ekliyor.
Çocuk işçilerin, koruma amacıyla bazı madenci gruplarına yanaştığını ancak bu korumanın “şartlı” olduğunu ifade ediyor.
Görevlerini zamanında yerine getiremeyen çocuklar, cinsel istismara maruz kalıyordu.
Jonathan, çalıştığı madendeki tüm çocukların yabancı olduğunu ve neye bulaştıklarının farkında olmadıklarını belirtiyor.
Maden araştırmacısı ve hak savunucusu Makhotla Sefuli, Jonathan’ın anlattıklarını doğruluyor.
Suç çetelerinin, Güney Afrika‘daki yasadışı madencilik sektöründe çocukları özellikle hedef aldığını ifade ediyor.
Bu çocukların birçoğu komşu ülkelerden kaçırılarak sisteme dahil ediliyor ve kanunlara uygun şekilde çalışacakları vaadiyle kandırılıyorlar.
Sefuli, “Güney Afrika’ya vardıklarında pasaportlarına el konuluyor. Bu küçük çocukların istismara uğradığı herkesçe biliniyor,” diyor.
BBC, kaçak işletilen iki madende çalışmış madencilerle görüştü. Bu kişiler, çocukların yer altında istismar edildiğini anlattı.
Gerçek adı verilmeyen Tshepo, yaşça büyük erkeklerin genç çocukları yeraltında kendileriyle cinsel ilişkiye zorladığını gördüğünü belirtiyor.
Yer altında yaşananlara tanık olan Tshepo, bazı çocukların yalnızca cinsel istismar amacıyla işe alındığını bildiriyor. Bu durumun madencilikten elde edilen gelirle bağlantılı olduğunu ifade ediyor.
İstismarın çocuklar üzerinde derin etkiler bıraktığını da ekliyor:
“Davranışları değişiyor ve güven sorunları yaşıyorlar. Onlara yaklaşmanızı istemiyorlar çünkü artık kimseye güvenemeyeceklerini düşünüyorlar.”
Güney Afrika‘nın yasadışı madencilik sektörü, geçen yıl Stilfontein’deki altın madeninde yaşanan olaylarla birlikte uluslararası gündeme geldi.
Hükümet, 2024’te Güney Afrika ekonomisine 3,2 milyar dolar zarar veren yasadışı madencilik faaliyetlerine karşı bir mücadele başlattı.
Aralık 2023’te Vala Umgodi (Deliği Kapatma) adı verilen bir operasyon başlattılar. Bu operasyonun amacı, madencilik çetelerini çökertmek.
Polis, madencileri dışarı çıkmaya zorlamak için Stilfontein madenine giren gıda ve su miktarını sınırladı.
Yetkililer, içeridekilerin tutuklanma korkusuyla dışarı çıkmayı reddettiğini ifade etti.
‘Sesi olmayan’ çocuklar
Kısa bir süre sonra, madenden kurtulmak için yalvaran çok sayıda zayıf düşmüş erkeğin görüntüleri ortaya çıkmaya başladı. Aynı görüntülerde ceset torbaları da vardı.
Sonunda bir mahkeme, yetkililere içeridekilere yardım etme talimatı verdi.
Madenden birçok çocuk yaşta kişi çıkarıldı. Ancak üzerlerinde kimlik belgeleri bulunmadığı için yetkililer, yaşlarını belirlemek amacıyla test yapmak zorunda kaldı.
Stilfontein’deki madencilerin 31’inin çocuk olduğu doğrulandı.
Bu çocukların tamamı Mozambik uyruklu ve Kasım ayında 27’si ülkelerine geri gönderildi.
Save the Children örgütünün Güney Afrika temsilcileri, madenci çocuklarla yetkililer arasındaki iletişime tercümanlık yaptı.
BBC’ye konuşan yardım kuruluşunun direktörü Gugu Xaba, “Travma geçiriyorlardı. Aralarında başkalarının cinsel istismara uğradığını görenler vardı. Sadece oradan çıkamayacakları hissi bile o çocukları zihinsel olarak mahvetti,” diyor.
Yetişkin madencilerin onlarla ilgileniyor gibi görünerek istismara başladığını aktaran Xaba, çocukların yetişkinlere cinsel eylemlerde bulunmaya zorlandığını ve günlerce tecavüze uğradıklarını belirtiyor.
Vakıf direktörü Xaba, istismar eden bazı yetişkinlerin “üç veya dört çocukla” birlikte olduğunu tespit ettiklerini de ifade ediyor.
Xaba, maden çetelerinin çocukları daha kolay istismar edebildikleri ve daha ucuz oldukları için tercih ettiklerini vurguluyor:
“Sesi duyulmayan bir çocuğu aşağı indirmek daha kolay,” diyor.
Finansal sömürünün ötesinde, çocukları özellikle cinsel istismar amacıyla işe alan çetelerin varlığından da bahsediyor.
Birçok kaçak madenci, aylarca yeraltında kalıyor ve nadiren yüzeye çıkıyor. Onların ihtiyaç duyduğu her şeyi sağlamak için yeraltında pazarlar oluşmakta.
“Çocukların çoğu seks kölesi olarak kullanılmak üzere kaçırılıyor,” diyen Xaba, içeride parayla ilgilenen kişilerin olduğunu ve bunun da çocukların ticari amaçlı istismar edildiğini gösterdiğini ifade ediyor.
BBC, Güney Afrika polisine cinsel taciz iddialarına ilişkin herhangi birinin suçlanıp suçlanmayacağını sordu. Ancak sorularımıza yanıt verilmedi.
Stilfontein madencilerinin davası üzerinde çalışan bir kişi, çocukların çoğunun ifade vermek istemediğini belirtti.
Bu arada, ülkede kaçak madencilik endüstrisinin büyümeye devam ettiği görülüyor.
Yaklaşık 6 bin civarında bu tür madenin bulunduğu düşünülüyor ve bu da binlerce savunmasız çocuğun risk altında olduğu anlamına geliyor.
