Güney Kore‘nin başkenti Seul’ün çevresindeki mahallelerde gece yarısı atıştırmalık bir şeyler almak oldukça kolay hale geldi.
Karşımdaki apartmanın önünde, 24 saat boyunca hizmet veren üç atıştırmalık dükkanı bulunuyor.
Girdiğim mekan bir dondurma mağazası.
Dondurma dolapları dizilmiş, çeşit çeşit ürünler sergileniyor.
Ne bir güvenlik görevlisi ne de bir çalışan var; yalnızca ürünler ve otomatik bir ödeme makinesi mevcut. İstediğim ürünü alıp ödememi yapmak için tek yapmam gereken bu.
Aynı mahallede kırtasiye, evcil hayvan maması ve hatta suşi satan dükkanlar da dikkat çekiyor. Hepsi insansız; ortalıkta tek bir çalışan bile yok.
Şehrin daha yoğun bölgelerinde bile personelsiz barlar bulunmakta.
Sool 24 adlı 24 saat hizmet veren bir içki barının kurucusu Kim Sung-rae, “Bu büyüklükte bir barı işletmek ve kâr elde etmek için normalde 12 ila 15 çalışana ihtiyaç duyardım, ama şu anda sadece iki kişiyle çalışıyorum,” diyor.
Bu sistemin kendisine başka işlere odaklanma imkânı sağladığını ekliyor. Kim, daha önce bir bar işletiyordu ancak gelirleri beklediği gibi olmayınca insansız sisteme geçti ve kârı artmış durumda.
Daha az doğum, daha fazla otomasyon
Uzun yıllardır devam eden düşük doğum oranları ve artan maaşlar, otomasyonu teşvik ediyor.
Güney Kore, dünyada en düşük doğurganlık oranına sahip ülkelerden biri. 2023 itibarıyla bir kadının sahip olduğu ortalama çocuk sayısı 0,72’ye düştü; geçen yıl ise bu oran 0,75 olmuştu.
Nüfusun dengede kalabilmesi için bu oranın en az 2,1 olması gerekiyor; bu sayı Güney Kore’de en son 1982 yılında aşılmıştı.
Bu durum, iş gücüne katılan kişi sayısının azalması ve 2000 yılından bu yana asgari ücretin sürekli artmasıyla sonuçlandı. Günümüzde işletme sahipleri çalışanlara saatlik yaklaşık 7 dolar ödemek durumundalar.
Kim, “İnsansız sistemlere geçmemin nedeni asgari ücretin artmasıydı. Bu zorluğun iki çözümü var: Robot teknolojileri ya da otomasyon; diğeri de insansızlık,” diyerek robotların devreye sokulmasının daha fazla maliyet ve alan gerektirdiğini belirtiyor.
Covid-19 pandemisi de otomasyona geçişi hızlandırdı; hem maaşlardan tasarruf sağladı hem de sosyal mesafe kurallarına uyum sağladı.
Bazı kişiler, yeni nesil çalışanların “3D işler” (kirli, tehlikeli, zahmetli veya aşağılayıcı) olarak adlandırılan işlerde çalışmak istemediklerini düşünüyor. Bu işler genellikle üretim, tarım ve perakende gibi elle yapılan ve tercih edilmeyen alanları kapsıyor.
İktidardaki Halkın Gücü Partisi’nden milletvekili Cho Jung-hun, “Genç nesil, metropol bölgelerde kalmayı tercih ediyor. Kendi işlerini kurmak, girişimcilik yapmak ve iyi maaşlı yüksek teknoloji işlerine yönelmek istiyorlar,” diyor.
Cho, “Bazı diğer siyasetçilerin aksine, gençleri bu tercihlerinden dolayı suçlamıyorum. İstatistikler, önümüzdeki yıllarda düşük iş gücüyle başa çıkmak zorunda kalacağımızı gösteriyor ve sınırlı iş gücümüzü en fazla katma değere sahip alanlara yönlendirmek en iyisi,” şeklinde ekliyor.
Özel bir düşünce kuruluşu olan Kore Ekonomik Araştırma Enstitüsü, önümüzdeki 20 yıl içinde Güney Kore’deki işlerin yüzde 43’ünün otomasyonla yer değiştirme riski altında olduğunu vurguluyor.
Yeni bir iş modeli: Mağaza yöneticiliği
Bu durum, dükkan sahipleri adına insansız mağazaları yöneten Kwon Min-jae gibi kişilere yeni fırsatlar sunuyor.
Brownie adlı şirketini Covid krizinin sona erdiği 2022 yılında kuran Kwon, BBC’ye verdiği demeçte, “Biz insansız çamaşırhaneler, dondurma dükkanları, marketler, kafeler ve elektronik sigara mağazaları yönetiyoruz,” diyor.
Mağaza insansız olsa bile, stok yenileme, temizlik ve bakım gibi işlemler gerekmekte.
Başlangıçta bu işleri mağaza sahipleri üstleniyordu. Ancak Kwon’un şirketi şu anda bu işleri yapacak personel sağlıyor.
“Her gün birkaç dükkanı ziyaret edebilecek yerel personelimiz mevcut. Dükkan sahipleri için en önemli şey, dükkanla uğraşmamaktır. Ayda fazladan 100-200 dolar ödeyip bu yükü bize bırakmayı tercih ediyorlar,” diyor Kwon.
İlk başta sadece iki dükkanla yola çıkan Kwon, şu anda 100’den fazla mağaza yönetiyor.
Düşük hırsızlık, yüksek güven
Güney Kore’deki düşük hırsızlık oranı da insansız mağazaların başarısında önemli bir etken.
Kim, “Bazı müşteriler ödeme yapmayı unuttuğunda beni arayıp ödemelerini yapıyorlar. Diğer mağazalar için bir şey söylemem zor ama buradaki gençler, cüzdanlarını ve telefonlarını masada bırakarak masa kapatacak kadar güvende hissediyorlar,” diyor.
Dükkanında bazen hırsızlık yaşandığını kabul ediyor, ancak bunun işini ciddi anlamda etkilemediğini belirtiyor.
Kim, “Çalınanları hesaplamıyorum bile. Genel olarak zarar etmiyorum, bu yüzden çok da önemli değil. Güvenlik görevlisi tutmanın maliyeti, hırsızlıkla kaybedilenden daha fazla olur,” şeklinde ekliyor.
Teknolojideki gelişmeler, şoförlük gibi mesleklerin de otonom araçlarla ortadan kalkacağı anlamına geliyor.
2032 yılına kadar Güney Kore’nin yüzde 2’lik uzun vadeli ekonomik büyüme hedefini gerçekleştirebilmesi için 890 binden fazla ek iş gücüne ihtiyaç duyulacak.
Kore Market İşçileri Sendikası gibi bazı kuruluşlar iş gücü piyasasının geleceğinden endişe duysa da, insansız bar sahibi Kim gibi girişimciler, yaklaşan ekonomik fırsatlar konusunda oldukça umutlu.
