Kalp, vücutta oksijen ve temel besinleri taşıyan bir organ olarak, sağlıklı bir yaşam için kritik bir öneme sahiptir.
Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, her yıl kalp-damar hastalıkları yaklaşık 18 milyon insanın ölümüne yol açmaktadır. Bu hastalıklar arasında en yaygın ölüm nedenleri kalp krizi ve felç olarak öne çıkmaktadır.
Kardiyologlar, sağlıklı bir kalbe sahip olmanın sürekli bir çaba gerektirdiğini vurguluyor.
Dinlenme halinde, yetişkinler için sağlıklı bir kalp atış hızı dakikada 60 ile 100 arasında olmalıdır.
ABD’li kardiyolog Dr. Evan Levine, “Dengeli beslenme, düzenli fiziksel aktivite ve sigaradan uzak durmak, kalpteki hasar riskini azaltmamıza yardımcı olur” diyor.
Sağlıklı bir kalp, kalp krizi riskini azaltır mı? Bu sorunun yanıtına bakalım.
Kalp krizi nedir?
Kalp krizi, kalbe giden kan akışının aniden kesilmesiyle meydana gelir.
Yeterli oksijen alamayan kalp kası hasar görmeye veya ölmeye başlar. Eğer müdahale gecikirse bu hasar kalıcı hale gelebilir. Kalbin büyük bir kısmı zarar görürse, kalp durabilir ve bu durum ölümle sonuçlanabilir.
Kalp krizine bağlı ölümlerin yarısı, belirtilerin ortaya çıkmasından sonraki üç-dört saat içinde gerçekleşmektedir. Bu nedenle belirtiler başladığında hızlı bir şekilde tıbbi yardım almak hayati önem taşır.
Koroner arter hastalığı, damar duvarlarında “plak” adı verilen yağ birikintilerinin oluşmasıyla meydana gelir ve kalp krizlerinin en yaygın nedeni olarak kabul edilir. Bu birikim, damarları daraltarak kan akışını zorlaştırır.
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri’ne göre, her yıl yaklaşık 805 bin Amerikalı kalp krizi geçiriyor. Bunların 605 bini ilk kez kriz geçiren kişiler, 200 bini ise daha önce krizi yaşamış olanlardır. Yani her 40 saniyede bir kişi kalp krizi geçirmektedir.
Kalp krizi geçirdiğinizi nasıl anlarsınız?
Kalp krizi, birçok belirti ile kendini gösterebilir.
Göğüs bölgesinde hissedilen baskı ve sıkışma, en yaygın belirti olarak öne çıkmaktadır. Bu genellikle keskin bir ağrıdan ziyade yoğun bir baskı şeklinde hissedilir.
Kadınlar, bu baskının yanı sıra boyun, kol ve çenelerinde de ağrı hissedebilirler.
California’da görevli kardiyolog Dr. Ailin Barseghian, kalp krizinin bazen hazımsızlık ile karıştırıldığını belirtmektedir. Ancak hazımsızlık durumunda ağrı genellikle vücudun başka bölgelerine, sol kola, çeneye, sırta ve karına da yayılmaktadır.
Kalp krizinin diğer belirtileri arasında, dinlenmekle geçmeyen göğüs ağrıları da bulunmaktadır. Dr. Barseghian, “Üç saat içerisinde kalp kasları ölmeye başlar. Bu nedenle kişi bir kriz geçirdiğinden şüpheleniyorsa, ambulans gelene kadar bir aspirin çiğnemesini öneririm” diyor.
Kardiyologlar, kalp krizi şüphesi varsa hemen 112’yi aramanın önemine dikkat çekiyor. Dr. Evan Levine, “Yaş, kilo, sigara ve alkol kullanımı, aile geçmişi gibi risk faktörlerinizi bilin. Eğer bu risklere sahipseniz ve göğsünüzde baskı hissediyorsanız, acil yardım çağırın” diyerek uyarıyor.
Kalp krizi nasıl önlenir?
Kalp krizi riskini azaltmanın en etkili yolları arasında sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve tansiyon ile kolesterol seviyelerinin kontrol altında tutulması yer alıyor.
Kolesterol, vücudun hücre üretimi için gereklidir, ancak yüksek düzeyde bazı türleri kalp hastalıklarına yol açabilir.
Kardiyologlara göre, kalbinizi korumak için her gün uygulayabileceğiniz sağlıklı yaşam alışkanlıkları oldukça etkilidir.
Düşük yağlı ve lif açısından zengin bir beslenme düzeni benimsemek önemlidir.
Günlük tuz tüketiminin 6 gramın altında olması gerekmektedir. Fazla tuz, tansiyonu yükseltir.
Aşırı işlenmiş ve doymuş yağ içeren gıdalardan uzak durmak gerekmektedir. Bu tür yiyecekler arasında hazır gıdalar, kekler, bisküviler, sosis, tereyağı ve palmiye yağı içeren ürünler yer alır.
Bunun yerine doymamış yağ içeren gıdaların tercih edilmesi önerilmektedir.
Yağlı balıklar, avokado, zeytinyağı, kuruyemiş ve bitkisel yağlar, hem damarları açar hem de iyi kolesterolü artırır.
Dr. Barseghian, “Akdeniz tipi beslenme, kalp krizi riskini azaltmada bilimsel olarak en etkili yöntemlerden biri” diyor.
Beslenmeye ek olarak, düzenli fiziksel aktivite de kalp sağlığı için son derece önemlidir. Sağlıklı bir kiloya sahip olmak, yüksek tansiyon gibi risk faktörlerini azaltır.
Dr. Evan Levine, haftada en az beş gün, günde 30 dakika egzersiz yapılmasını önermektedir.
Ama en güçlü tavsiyesi çok nettir:
“Sigara veya elektronik sigara kullanmaktan kaçının.”
Amerikan Kalp Derneği’nin 24 bin 927 kişiyi kapsayan araştırmasına göre, hem sigara hem de elektronik sigara kullanan bireylerde kalp hastalığı riski, yalnızca sigara içenlerle eşdeğer bir düzeydedir.
Sadece elektronik sigara kullananlarda bu risk yüzde 30-60 daha düşük olsa da tamamen ortadan kalkmamıştır.
Daha önce kalp krizi geçiren kişilerde, beş yıl içerisinde ikinci bir kriz yaşama oranı yüzde 20’dir.
Londra’daki Imperial College ve İsveç’teki Lund Üniversitesi’nden araştırmacılara göre bu riski azaltmak için statin ve ezetimib gibi kolesterol düşürücü ilaçlar kullanılabilir.
Dr. Barseghian, (kötü kolesterol olarak bilinen) “LDL kolesterol ne kadar düşükse, kalp krizi riski de o kadar düşer. Bu artık çok net bildiğimiz bir gerçek” diyor.
Gençlerde kalp krizi artıyor
Kalp krizi riski genellikle yaş ile birlikte artış gösterirken, son yıllarda genç yetişkinlerde de dikkat çekici bir artış gözlemlenmektedir.
ABD Ulusal Sağlık İstatistikleri Merkezi’ne göre, 2019 yılında 18-44 yaş arası bireylerin yüzde 0,3’ü kalp krizi geçirirken, 2023’te bu oran yüzde 0,5’e yükselmiştir.
Dr. Evan Levine, bu artışı işlenmiş gıda tüketiminin artması ve hareketsiz yaşam tarzına bağlı olarak açıklamaktadır. COVID sonrası evden çalışma düzeni, gençlerin neredeyse tamamen hareketsiz hale gelmesine yol açtı.
Sigara ve tütün ürünlerinin damar tıkanıklığına neden olduğu uzun süredir bilinmektedir. Ancak Dr. Levine, elektronik sigaraların gençler üzerindeki uzun vadeli etkilerinin henüz tam olarak bilinmediğini, bu nedenle bu durumu endişe verici bulduğunu ifade etmektedir.
Dr. A
