“Eskiden Türkiye’de yaşananları bir başkasının hikayesi gibi izlerdik. Artık biliyoruz ki bu hikaye, bizim de hikayemiz. Çünkü biz bu filmi Türkiye’de gördük.”
Girne’de bir araya geldiğim sivil toplum aktivisti Emete İmge, adanın kuzeyindeki “yaşam tarzı ve laiklik” tartışmalarını bu sözlerle aktarıyor.
Kıbrıs‘ın kuzeyindeki halk, tarihlerinde daha önce hiç karşılaşmadıkları laiklik tartışmaları ve protestolarına tanıklık ediyor.
Bir ortaokul ve lisede iki kız öğrencinin baş örtüsüyle okula girmek istemesiyle başlayan tartışmalar, ilk olarak sokak eylemlerine, ardından ise ilgili tüzük değişikliğine zemin hazırladı.
Ada halkıyla yaptığım görüşmelerde, neredeyse tüm kesimlerden benzer bir ifade duyuldu:
“Aslında Kuzey Kıbrıs‘ta baş örtüsü sorunu diye bir şey yoktur ve hiç olmamıştır.”
Pek çok kişi, Türkiye’de üniversitelere baş örtüsüyle girmek yasakken, Kıbrıs‘ta bunun her zaman mümkün olduğunu belirtti.
Sendikalar, kamuda baş örtüsünün serbest olduğunu, hatta bazı öğretmenlerin derslere baş örtüsüyle girebildiğini vurguluyor.
Fakat yaşanan gelişmeler, ada halkını bu konuda iki farklı görüşe ayırmış durumda.
Kimileri ortaokul ve lise öğrencilerinin baş örtüsüyle okula girmesini laik eğitime aykırı bulurken, diğerleri bireylerin özgürlüklerinin kısıtlanmaması gerektiğini savunuyor.
Haftalar süren tartışmaların ardından hükümet, yaptığı tüzük değişikliği ile adanın kuzeyinde artık lise öğrencilerinin baş örtüsüyle okula gitmesine izin verdi.
Ortaokullar için bu izin ise okul idarelerine bırakıldı.
Eğitim sendikalarının tüzüğe itirazları sürerken, okullardaki öğretmen grevleri de devam ediyor.
Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikası (KTÖS) Örgütlenme Sekreteri Akgün Kaçmaz, sadece baş örtüsü meselesinde değil, eğitimin tümünü etkileyen bir “Sünni-İslam dayatması” olduğunu ifade ediyor.
Eğitimin ideolojik baskılara maruz kaldığını belirten Kaçmaz, adadaki laik eğitimin AKP etkisiyle dinselleştirildiğini, ancak 18 yaşından önce okullara baş örtüsünün girmemesi gerektiğini savunuyor:
“Her şey eğitimle başlar ve biz bu yapılanın masum bir eylem olmadığını – bir dayatma ve dönüşüm olduğunu düşünüyoruz.”
“Biz seküler ve laik bir cumhuriyetiz. Okullarımız ve en önemlisi toplumumuz bu yaşam tarzını benimsemiştir.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan ise 3 Mayıs’ta Lefkoşa’da katıldığı Teknofest’te, “Sendikacılık yapmaya kimse mani olamaz. Ama sen kalkıp da Kuzey Kıbrıs‘ta kızlarımızın baş örtüsü ile uğraşmaya kalkarsan, karşında bizi bulursun” şeklinde konuştu.
‘Muhafazakarlaşma artıyor’
Okullarda baş örtüsüne karşı olan itirazların ardında, adanın son yıllarda giderek muhafazakarlaştığı iddiası ve bu durumdan duyulan kaygı yer alıyor.
Kuran kursları ve cemaatlerin sayısındaki artış, gündelik yaşamda daha sık kullanılan ‘muhafazakar dil’ ve özellikle kamu çalışanları arasında görülen ‘kılık kıyafet değişimi’ bu konunun öne çıkanları arasında bulunuyor.
Emekli Gazeteci Belgin Demirel, “Giderek muhafazakarlaşan toplumsal yaşamın izlerini görüyoruz. Hiç beklemediğimiz insanlar, gündelik yaşamda muhafazakar bir dil kullanmaya başladı” şeklinde görüş bildiriyor.
Demirel, “Yoksul öğrencilere yönelik yazı kaplayan Kur-an kursları, çocuklara bisiklet ve tablet hediye edilerek cazip hale getiriliyor. Tarikatlar artık etkin bir şekilde çalışıyor” diyor.
Emekli kamu çalışanı Sadiye İbretler ise, özellikle kamudaki kılık kıyafet değişiminin oldukça çarpıcı ve ani bir şekilde gerçekleştiğini belirtiyor:
“Siyasi çıkar beklentisinde bulunanların, yaz aylarında uzun kollu gömleklere geçtiğine tanıklık ettik.”
“İki gün önce farklı giyinen insanlar, belki de makam beklentisiyle hemen değişimin bir parçası oldu.”
Emete İmge, ada halkının yıllardır süregelen “toplum mühendisliği” etkisi altında kaldığını ifade ediyor:
“Türkiye’de yaşananların ve Türk televizyonlarının etkisindeyiz. Tarikatlar ve sosyal mühendislik amacıyla adada bulunan kişilerle dolaylı olarak etkileşimde bulunuyorsunuz ve kimse zorlamasa bile etkileniyorsunuz.”
‘Ağaç yaşken eğilir, başörtüsüne karışılamaz’
Kıbrıs‘taki baş örtüsü, laiklik ve artan AKP etkisi tartışmalarının ‘Rum yanlısı’ kişiler tarafından kasten kışkırtıldığını savunan vatandaşlar da mevcut.
Gazimağusa’da görüştüğüm esnaf Kürşat Can, Türkiye ve Türk askerini adada istemeyen kişilerin bu tartışmaları ‘körüklediğini’ öne sürüyor.
“Adada kesinlikle baş örtüsü sorunu yokken, Rum sempatizanı bu kişiler toplumu provoke ediyor. 2-3 sendikanın abarttığı bu konu bizler için büyük bir sorun teşkil ediyor.”
“Ağaç yaşken eğilir, bir çocuk başını örterek ortaokula gidebilir ve ailesinden aldığı dini terbiyeden dolayı kapanabilir. Buna kimse müdahale edemez.”
“Bir kız 12 yaşında da kapanabilir 15’inde de. Müslümanlığın şartları bellidir.”
Girne Amerikan Üniversitesi’nde okuyan 27 yaşındaki başörtülü üniversite öğrencisi Yıldız, bu tartışmalar karşısında bir tür ‘deja vu’ yaşadığını dile getiriyor.
Türkiye’deki lise eğitiminin ilk yılında okul servisine kapalı bindiğini, ancak okulda başını açmak zorunda kaldığını anlatan Yıldız, Türkiye’deki özgürleşmenin burada da yaşanmasından memnuniyet duyduğunu belirtiyor:
“Bizler lisede başımızı açar, serviste yeniden kapanırdık. Öğretmenlerimiz okula perukla gelmek zorunda kalıyordu, sonra özgürleştik.”
“Bu tartışmanın artık geride kalması gerekir. Nasıl açık kişilere saygı gösteriliyorsa, tesettürlülere de saygı gösterilmeli.”
Demografi nasıl değişti?
Ekim ayında gerçekleşecek Cumhurbaşkanlığı seçimleri yaklaşırken, ana muhalefet partisi lideri ve cumhurbaşkanı adayı Tufan Erhürman’ın öncelikli vaadi, adanın kuzeyinde bir nüfus sayımı yapmak.
En son nüfus sayımının 2011 yılında yapıldığı düşünülürse, kuzeyde kaç kişinin yaşadığı sorusu uzun bir süre belirsizlik içinde kalmış durumda.
Ayrıca, adada yoğun bir göçmen nüfusunun olduğu da gözlemleniyor.
Girne’de çoğunlukla turistik otel ve tesislerde çalışan göçmenler, Lefkoşa’da ise restoranlar ve diğer hizmet sektöründe yoğunlaşıyor.
Oslo Uluslararası Barış An
